اسکای‌لایت یا سقف شیشه‌ای سازه‌ای نورگذری است که در سقف ساختمان‌ها به جای مصالح رایج اجرا شده و ضمن تامین زیبایی ساختمان، امکان بهره‌مندی هر چه بیشتر بخش‌های مرکزی ساختمان را از نور طبیعی فراهم می‌کند. روشنایی روز از طریق روشنایی آسمان و نیز از طریق تابش مستقیم خورشید تامین می‌شود. امروزه اسکای‌لایت‌ها به صورت وسیعی در تامین روشنایی روز برای اغلب ساختمان‌ها مانند مسکونی، عمومی و تجاری به کار برده می‌شوند.

افزایش دریافت نور خورشید از طریق کاهش نیاز به مصرف نور مصنوعی، منجر به صرفه‌جویی در مصرف انرژی و همچنین کاهش قابل توجه هزینه‌های ساختمان و کاستن از اثرات سوء زیست محیطی ناشی از تامین انرژی می‌شود. از طرف دیگر نشان داده شده که قرارگرفتن در معرض نور طبیعی منجر به افزایش بهره‌وری ساکنان ساختمان‌های اداری شده و از این طریق نیز عامل موثری در کسب و کار محسوب می‌شود زیرا استفاده از نور طبیعی موجب افزایش راندمان و بهره وری ساکنین خواهد شد.[1]

نورگیری از سقف (اسکای‌لایت) در ترکیب با نورگیری از دیواره‌ها (پنجره‌ها) می‌تواند بخش بسیار زیادی از ساختمان را از روشنایی روز بهره‌مند کند. حتی در روزهای ابری نیز، دریافت نور از طریق اسکای‌لایت بین 3 تا 10 برابر موثرتر از دریافت نور از طریق پنجره‌ها می‌باشد. در برخی از ساختمان‌ها حتی می‌توان به این روش، تا حدود 80 درصد روشنایی مورد نیاز را تامین کرد. با تعبیه‌ی شیشه‌های مدرن در ساختار اسکای‌لایت، می‌توان مانع از درخشندگی آزار دهنده خورشید در داخل ساختمان شده و در عین حال نور را به سطح وسیع‌تری از فضاهای ساختمان رساند.

سازه اسکای‌لایت باید خود ایستا بوده و با ضریب اطمینان مناسبی قادر به مقاومت در برابر بارهای باد، برف، زلزله و بارهای حرارتی باشد. به این منظور اغلب لازم است از مقاطع فولادی به عنوان اسکلت سازه‌ای اسکای‌لایت استفاده شود. با این وجود معمولا مشابه با پنجره‌ها، از پروفیل‌های آلومینیومی برای نگهداری شیشه‌ها استفاده می‌شود.[2]

علاوه بر پایداری در برابر بارهای وارده، لازم است که اسکای‌لایت عملکرد حرارتی و صوتی مناسبی نیز داشته باشد. به این معنا که در فصول سرد سال مانع از اتلاف انرژی حرارتی داخل ساختمان بوده و در فصول گرم سال نیز دریافت حرارتی قابل قبولی را داشته باشد. مقاومت اسکای‌لایت در برابر عبور امواج صوتی با بسامدهای مختلف نیز عامل دیگری است که می‌تواند در مکان‌هایی که در معرض آلودگی صوتی بالایی قرار دارند، یکی از فاکتورهای مهم طراحی به‌شمار آید.

اسکای‌لایت بسته به نیازهای ساختمان می‌تواند شکل‌های بسیار متنوعی داشته باشد. برخی از متداول‌ترین اشکال اسکای‌لایت عبارتند از: ساختار پیرامونی (Pyramid)، تک شیبه (Single Slope)، دو شیبه دارای خط الراس (Double sloped Ridgeline’s)، خط الراسی با انتهای باز یا شیشه‌ای (Ridgeline’s with Hipped or Glazed ends)، پلی‌گون قطعه‌ای و شعاعی (segmented and radius polygon)، گنبدی قطعه‌ای و شعاعی (segmented and radius dome) و همچنین سایه‌بان‌ها (Canopies) و اتاق‌های حمام آفتاب[1] (Solariums).

نکات قابل تامل در طراحی اسکای لایت های تجاری

1- جهت گیری مناسب

مشخصات خاص آب و هوایی محل نصب در جهت گیری پنجره­های سقفی و پنجره­های محیطی نقش مهمی دارد. متداول­ترین جهت برای نورگیر به سمت شمال است زیرا در بیشتر اوقات روز نور غیر مستقیم ایجاد می کند و در بیشتر موارد باعث ایجاد تابش خیره کننده نمی شود. نورگیرهای به سمت جنوب پتانسیل بالایی برای گرم شدن بیش از حد دارند. به همین ترتیب ، جهت­گیری غرب ممکن است باعث افزایش گرما در هنگام بعد از ظهر به دلیل مسیر خورشید شود. در اقلیم های شمالی می توان از نورگیرهای رو به جنوب به عنوان گرمایش طبیعی برای زمستان استفاده کرد.

2- حفظ یکپارچگی با فضاهای ساختمان

یکی از رایج­ترین اشتباهات در طراحی نورگیر، نصب نورگیر با فرم نامربوط یا هندسه ناهمخوان با مابقی فضاهای ساختمان می­­باشد، در واقع نورگیرها باید معماری را تکمیل کنند. نورگیرهای سقفی بسیار بیشتر از لوازم جانبی هستند، آن­ها به تمام طبقات اجازه می­­دهند نور خورشید زیادی دریافت کنند­وچشم بازدید­کنندگان را به سمت داخل و بالا کشیده و آن­ها را به کاوش در فضاهای معماری دعوت ­کنند[3] .

3- جذب انرژی مناسب

یکی از رایج ترین معایب نورگیرهای سقفی غیرکارآمدی است، در حقیقت اگر طراحی نورگیر شرایط خاص آب­و­هوایی را در نظر نگیرد، افزایش گرمای ناشی از نورگیر ممکن است باعث 35-45٪ پول بیشتر برای تهویه مطبوع هزینه کنید. همین امر برای اتلاف گرما در زمستان نیز صدق می کند. برای حل این مشکل باید از شیشه های کم مصرف که متداول ترین انواع آن لعاب پلاستیک و شیشه است، استفاده شود. سایر گزینه های کنترل نور خورشیدی برای نورگیرها شامل لوور ، پرده و دستگاه های سایه اندازی متحرک قابل استفاده است[4] .

4- انتخاب نوع شیشه مناسب

بیشتر نورگیرها از شیشه ایمنی (Safety Glass) که یک لایه شیشه حرارت دیده (tempered) در جداره خارجی و شیشه لمینت شده (Laminated) در جداره داخلی استفاده می کنند، در نتیجه این اطمینان حاصل می­شود که اگر شیشه ترک بخورد، خرده شیشه روی سر افراد نمی­افتد. استفاده از شیشه های مات به علی رغم اجازه عبور از نور غیر مستقیم فیلتر شده را می دهد موجب رعایت حریم خصوصی افراد نیز می باشد[3] .

5- رعایت انحراف مناسب

زاویه نورگیر به همان اندازه جهت گیری مهم است. در سقف کم عمق یا مسطح، نورگیر در تابستان باعث افزایش شدید گرمایش نامطلوب شده و علاوه بر این، در زمستان فقط کمی نور اضافی فراهم می کند. قانون 10 درجه بیان می کند که بهینه ترین حالت طراحی به نحوی است که بعد طولانی تر با زاویه 10 درجه انحراف نسبت به جهت جنوب واقعی قرار گیردموجب جمع آوری هرچه بیشتر گرما و انرژی می­باشد. اگر نتوانید تراز دقیق10درجه را بدست آورید در حدود 20 درجه خارج از محور فضا همچنان قادر به دریافت بیش از تابش خورشیدی و 90٪همچنین در45درجه خارج از محور حدود 70٪ از انرژی موجود را جذب خواهد نمود [4,5].

فهرست مراجع